De meest aparte tekst die ik ooit kreeg om over te preken, was Handelingen 12:20-24. Dit was in een internationale kerk in Kampala, Oeganda. Deze verzen gaan over koning Herodes die door de Engel van de Here wordt gedood. Ik vroeg m’n contactpersoon nog of het geen foutje was, die tekst, maar nee, het klopte; ze waren bezig met een prekenserie over het boek Handelingen. Uiteindelijk werd het een preek met als thema ‘Does God do politics?’ in de context van opkomende presidentsverkiezingen in Oeganda.

Predikant bepaalt
Ik woon nu alweer bijna 2 jaar in Nederland, maar nog steeds zijn er zaken die moeilijk wennen in ons kerkelijke leven (ik heb het nu over de de meer behoudende kant van de PKN). Ik denk dan bijvoorbeeld aan de voorganger die heel veel doet in de kerkdienst, aan het zitten tijdens het zingen en vooral het feit dat de (gast)predikant meestal het onderwerp van de dienst bepaalt. Over dat laatste wil ik het nu hebben. (Ik kan ook allerlei positieve zaken noemen over onze diensten, maar dat doe ik een andere keer weer).

Het resultaat hiervan is dat alleen het kerkelijke jaar enig inhoudelijk verband aanbrengt tussen  de diensten, maar verder schiet het alle kanten op. De ene dienst gaat over gaven van de Geest en de volgende over bekering. De week erop luisteren we naar de gelijkenis van ‘de verloren zoon’ en ’s middags staat een Psalm centraal. Veel kerkleden vinden daar niet zoveel van, want ze zijn het gewend, maar ik heb gezien dat het anders kan, en wat mij betreft beter.

Leesrooster of prekenserie
De kerken waar ik in het buitenland bij betrokken ben geweest gebruikten allemaal óf een leesrooster, óf een prekenserie (door een bijbelboek heen of thematisch). Daar is natuurlijk ook van alles over te zeggen, maar het brengt in ieder geval enige structuur. Nog veel belangrijker is dat het je als predikant ‘dwingt’ om ook over gedeelten te preken die je liever uit de weg gaat of die je in eerste instantie weinig zeggen (zie het voorbeeld waarmee ik begon).

Dunne Bijbel
En dat brengt me bij mijn stelling dat ‘wij’ in de meer behoudende kant van de PKN een zelfbeeld hebben dat niet strookt met de werkelijkheid. We praten over ‘van kaft tot kaft’ en ‘het Woord moet centraal staan’, maar de realiteit is dat er via de preekstoel maar weinig Bijbel voorbijkomt. Het zijn vaak dezelfde thema’s en Schriftgedeelten.

Vorige jaar preekte ik ergens in een Hervormde gemeente over de derde Johannesbrief. Na de dienst zei een 90+-jarige emeritus-predikant tegen me: ‘Daar heb ik nu nog nooit een preek over gehoord en ik heb er zelf ook nooit over gepreekt!’ Een predikant kan natuurlijk niet de hele Bijbel bepreken, maar deze uitspraak is toch symptomatisch. Ik kan dat met cijfers onderbouwen.

Onderzoek vrije tekstkeuze
Ds. B. Jongeneel deed in 2005 onderzoek naar de ‘vrije tekstkeuze’ in een middelgrote gemeente van Hervormd-gereformeerde signatuur. Hij inventariseerde de tekstkeuze voor de preek over een periode van 25 jaar in die gemeente. Dit is het resultaat: ‘Over het geheel van de Bijbel komt dat er op neer dat er bij 1526 lezingen, slechts uit 38,8% van de hoofdstukken in de Bijbel werd gelezen! Uit ieder gelezen hoofdstuk is gemiddeld 3,3 keer gelezen, terwijl 728 hoofdstukken geheel niet zijn gelezen’ (p. 9). Hij vermeldt ook dat slechts 27,3% van de lezingen uit het OT komen en 79,6% van de lezingen uit het NT zijn. Het gehele onderzoek is hier in te zien. Volgens mij gelden deze uitkomsten ook voor andere gemeenten met een ‘vrije tekstkeuze’.

Ds. Jongeneel zegt terecht dat het ’tota Scriptura’ nogal tekort schiet (p. 14). Tegelijk relativeert hij de uitkomsten als hij zegt: ‘Veel blijft onder- of onbelicht. Dat hoeft niet erg te zijn, als de kernzaken maar voortdurend duidelijk blijven worden, namelijk Jezus Christus Die Zichzelven voor ons gegeven heeft, opdat Hij ons zou verlossen van alle ongerechtigheid, en Zichzelven een eigen volk zou reinigen, ijverig in goede werken . Titus 2:14′ (p. 16).

Blinde vlekken
Ik vind het wel erg. Er zijn zoveel onderwerpen die nooit of amper voorbij komen in de zondagse dienst: armoede, onrecht, dagelijks werk, omgaan met welvaart, conflicten in de gemeente, seks, relaties, de dood, klimaat & milieu en ga zo maar door. Allemaal thema’s die wel degelijk in de Bijbel aan de orde komen. Als discipelschap niet wordt verbonden met dit soort onderwerpen, dan gaan we als christenen ‘gewoon’ verder in het spoor van onze cultuur, net alsof het christelijke geloof daar geen vat op heeft.

Worsteling
En daarom is die dunne Bijbel zo dramatisch. Ik ken alle (praktische) bezwaren tegen het leesrooster en/of prekenseries, maar het resultaat telt, lijkt me. En dus moet er iets veranderen. Ik preek ook met enige regelmaat in de Anglicaanse kerk en dan word ik geacht me aan het leesrooster te houden (zonder daar weer ‘wettisch’ over te doen). Regelmatig heb ik geworsteld met zo’n Schriftgedeelte uit het leesrooster, maar dat lijkt me geen reden om het leesrooster aan de kant te zetten. Gelukkig heb ik ook meegemaakt dat juist zo’n tekst waar ik zelf ‘niet zo veel mee had’, voor iemand anders tot zegen werd.

Een dunne Bijbel op de kansel leidt tot een halfvol Evangelie. Dat kan toch echt niet de bedoeling zijn!

Links:
* Ds. M.J. Schuurmans pleidooi voor Lectio continua
* Onderzoek naar tekstkeuzes in de CGK